CHÂN PHƯỚC ZIATYK
(1899-1952)
Ivan Ziatyk sinh ngày 26 tháng 12 năm 1899 tại làng Odrekhova, cách thị trấn Sanok (nay thuộc Ba-lan) 20 cây số về phía tây nam. Cha mẹ của ngài là ông Stefan và bà Maria là những nông dân nghèo. Cha ngài qua đời khi ngài được 14 tuổi. Gánh nặng gia đình đặt lên vai mẹ và anh Mykhailo, giờ thì như là cha của Ivan.
Thuở ấu thơ, Ivan rất trầm lặng và vâng lời. Ngay khi còn là học sinh tiểu học ở trường làng, cậu đã tỏ ra là một học sinh giỏi và cũng là một cậu bé rất sùng đạo. Ivan học trung học từ năm 1911 đến năm 1919 ở trường Sanok. Trong thời gian học ở đây, Ivan đạt thành tích cao, cả trong học tập lẫn tư cách đạo đức. Năm 1919, Ivan Ziatyk vào chủng viện Công giáo Ukraina ở Przemysl và tốt nghiệp hạng ưu vào ngày 30 tháng 6 năm 1923. Cùng năm ấy, sau khi hoàn tất chương trình thần học, thầy Ivan Ziatyk được phong chức linh mục.
Từ năm 1925 đến năm 1935, cha Ziatyk làm giám đốc chủng viện Công giáo Ukraina tại Przhemyst. Ngài cũng là linh hướng cho các chủng sinh, dạy giáo lý và thần học tín lý. Cùng với công việc tại chủng viện, ngài còn đảm nhận việc linh hướng và dạy giáo lý cho trường nữ trung học Ukraina ở Przhemysl.
Cha Ivan Ziatyk là một người rất hòa nhã, vâng phục và có chiều sâu, gây ấn tượng sâu sắc đối với người chung quanh. Trong một thời gian dài, ngài mong muốn sống đời sống của một tu sĩ. Dù ý định này không được các đấng bề trên trong Giáo hội hoan nghênh, cha Ivan Ziatyk vẫn có quyết cuối cùng: gia nhập Dòng Chúa Cứu Thế.
Xong thời gian nhà tập ở Holosko gần Lviv vào năm 1936, cha Ziatyk được gởi đến tu viện Mẹ Hằng Cứu Giúp ở Stanislaviv (nay là Ivano-Frankivsk). Nhưng ngài không ở đây lâu, mùa thu năm 1937, ngài được chuyển về làm quản lý tu viện 56-58 đường Zyblykevycha, Lviv (nay là đường Ivana Franka), và cũng lãnh luôn phần việc của cha bề trên De Vocht khi ngài vắng mặt. Năm 1934, Dòng Chúa Cứu Thế mở học viện ở Holosko, cha Ziatyk đóng góp khả năng mình trong các môn Kinh Thánh và Thần Học Tín Lý. Từ năm 1941 đến năm 1946, ngài là bề trên tu viện Mẹ Thiên Chúa Ngủ ở Zboiska gần Lviv, nơi Đệ tử viện của nhà dòng được xây dựng.
Thời gian cuối thế chiến II khởi đầu cho một giai đoạn khủng khiếp trong lịch sử Ukraina, Giáo hội Công giáo theo truyền thống Hy-lạp và Tỉnh dòng Chúa Cứu Thế Lviv. Tất cả các giám mục Công giáo đều bị bắt. Vào mùa xuân năm 1946, mật vụ Xô-viết gom các tu sĩ Dòng Chúa Cứu Thế từ Ternopil, Stanislaviv, Lviv và Zboiska về Holosko, giữ họ trong gian nhà không được sưởi ấm bên hông tu viện. Cha Ziatyk có mặt trong số đó. Anh em ở đó hai năm dưới sự giám sát liên tục của công an mật vụ. Họ bị điểm danh một 3 hay 4 lần một tuần, thường bị thẩm vấn và hứa hẹn sẽ ban nhiều ơn huệ cho ai phản bội lại niềm tin hay ơn gọi của mình. Ngày 17 tháng 10 năm 1948, tất cả được lệnh lên xe tải chuyển về nhà học ở Univ.
Chẳng bao lâu sau đó, cha Bề trên Tỉnh Giu-se De Vocht bị trục xuất về Bỉ. Trước khi ra đi, ngài giao tỉnh dòng Lviv và chức vụ Tổng đại diện Giáo hội Công giáo theo nghi thức Hy-lạp tại Ukraina cho cha Ivan Ziatyk. Đây là điều làm cho công an đặc biệt chú ý. Ngày 5 tháng 1 năm 1950, họ quyết định bắt ngài. Ngày 4 tháng 2 năm 1950 cha bị buộc tội: “quảng bá các ý tưởng của Giáo hoàng Rô-ma là làm cho niềm tin Công giáo lan rộng đến mọi dân tộc trên thế giới, làm cho mọi người đều theo đạo Công giáo”.
Cuộc điều tra kéo dài hai năm. Cha Ziatyk sống trọn vẹn thời gian này trong các nhà tù ở Lviv và Zolochiv. Bị biệt giam từ ngày 4 tháng 7 năm 1950 đến 16 tháng 8 năm 1951, ngài bị thẩm vấn 38 lần. Nếu tính tất cả thì số lần ngài bị thẩm vấn là 72. Dù bị tra tấn dã man trong những lần thẩm vấn, cha Ziatyk vẫn không phản bội lại lòng tin, không tùng phục chủ nghĩa vô thần, cho dù bà con thân thiết thường xuyên thuyết phục.
Ngày 21 tháng 11 năm 1951 tại Kiev, cha Ziatyk bị tuyên án 10 năm tù vì tội “hợp tác với tổ chức dân tộc chống lại chính quyền Xô-viết, chống lại chủ trương đường lối của nhà nước Xô-viết”. Ngài trải qua thời gian tù tội tại trại tù Ozernyi Lager gần thị trấn Bratsk vùng Irkutsk.
Trong thời gian tù đày, cha Ziatyk chịu tra tấn khủng khiếp. Theo lời các nhân chứng, vào ngày thứ sáu tuần thánh năm 1952, trong cái lạnh của vùng Siberi, cha bị đánh nhừ tử bằng gậy, bị dìm xuống nước đến không còn biết gì nữa. Ba ngày sau, ngày 17 tháng 5 năm 1952, đòn vọt và giá lạnh khiến ngài chết trong bệnh xá nhà tù. Cha Ziatyk được chôn tại quận Taishet vùng Irkutsk. Nghệ Nhân Vĩ Đại vừa khảm thêm một mảnh quý giá vào bức tranh tử đạo tuyệt đẹp …
Quan tâm đến các chứng cứ về đời sống đạo đức của cha Ivan Ziatyk, nhất là sự kiên trì, can đảm và trung thành với Giáo hội Chúa Ki-tô trong thời kỳ bách hại, tiến tình xin phong Chân phúc cho ngài bắt đầu vào dịp năm thánh 2000. Ngày 2 tháng 3 năm 2001, công việc hoàn tất ở mức độ giáo phận và được đệ trình lên vị Đại diện tông tòa. Ngày 6 tháng 4 năm 2001, ủy ban thần học xác nhận trường hợp tử đạo của cha Ziatyk. Ngày 23 tháng 4, hội đồng các hồng y thông qua, và ngày 24 tháng 4 năm 2001, Đức Giáo hoàng Gio-an Phao-lô II phong Chân phước cho cha Ivan Ziatyk, vị linh mục chết vì niềm tin Ki-tô.
